De digitale wereld biedt kinderen veel mogelijkheden. Bijvoorbeeld op het gebied van sociale contacten en het ontwikkelen van vaardigheden. Diezelfde digitale wereld kan ook heel onveilig zijn. In een wereld die zich, met name voor jongeren, voor een groot deel online afspeelt, is het belangrijk dat de rechten van het kind ook daar gewaarborgd zijn. Het kabinet presenteert nieuwe maatregelen ter bescherming van online kinderrechten.

Risico’s van de online wereld

Voor de meeste kinderen zijn gamen en sociale media leuk en plezierig. Ze bieden mogelijkheden vriendschap te sluiten, kunnen een gevoel van verbondenheid en inclusie versterken en creativiteit stimuleren. Daarnaast kunnen kinderen door games leren beter om te gaan met emoties en werken games verbindend vanwege het sociale aspect.

We zijn echter ook bekend met de nadelige gevolgen van de online leefwereld en het hoge beeldschermgebruik bij jongeren. Bij een groeiende groep kinderen leidt gebruik van sociale media tot problemen met hun mentale en/of fysieke ontwikkeling.

Verder kunnen kinderen in aanraking komen met content die hun mentale, sociale, cognitieve of fysieke ontwikkeling negatief beïnvloed. Ook krijgen kinderen in games, op sociale media en bij videoplatforms veelvuldig te maken met reclame en andere aansporingen tot aankopen. Het risico op ongeschikte content wordt vergroot doordat kinderen online een hogere leeftijd kunnen opgeven en zo geldende regelgeving omzeilen.

Bestaande wettelijke kaders en huidig beleid

Belangrijke bestaande wettelijke kaders die kinderen beschermen, zijn de Europese Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), de digitaledienstenverordening (Digital Service Act (DSA)) en de herziene richtlijn audiovisuele mediadiensten (AVMSD).

Het huidige beleid is onder meer gericht op het reguleren van bedrijven via Europese wetgeving. Online platforms moeten voldoen aan de verplichtingen die voortvloeien uit de bestaande wettelijke kaders die kinderen beschermen.

Daarnaast beschermt de Mediawet kinderen tegen de confrontatie met schadelijke audiovisuele content, bijvoorbeeld via videoplatforms of sociale media. Deze wet verbiedt het tonen van schadelijke content voor bepaalde leeftijdscategorieën. Ook in het Kinderrechtenverdrag is een bepaling opgenomen (art. 17) die aangeeft dat kinderen beschermd moeten worden tegen schadelijke content.

Sinds november 2020 moeten video-influencers voldoen aan regels uit de Mediawet om consumenten te beschermen tegen online reclame. Zo moet het direct zichtbaar zijn dat het om reclame gaat: alleen het plaatsen van een tag van het sponsorende bedrijf is niet genoeg.

Ook is de Nederlandse Reclame Code per 1 juli 2022 geactualiseerd, waarmee uitvoering is gegeven aan de afspraak in het coalitieakkoord dat kinderen extra beschermd worden tegen online reclame. De Code wordt bijgewerkt als de actualiteit of veranderende regelgeving daarom vraagt.

Nieuwe maatregelen

In een brief van de staatssecretaris van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) Digitalisering en Koninkrijksrelaties d.d. 14 juni 2023 aan de Tweede Kamer kondigt zij aan dat het kabinet, in aanvulling op het huidige beleid, een aantal extra maatregelen wil nemen om tot een versterking te komen van de waarborging van online kinderrechten.

“Dit doen we via het verder reguleren van aanbieders, het ondersteunen van ouders/opvoeders en scholen, het versterken van toezicht en het verbinden van de bestaande meldpunten aan een op te richten landelijk expertisecentrum. Bij deze aanpak betrekken wij ook de jongeren zelf.”

• Reguleren van aanbieders

Voor het verder reguleren van aanbieders is aandacht voor het ontwikkelen van adequate leeftijdsverificatiesystemen. Met een dergelijk systeem kan worden voorkomen dat kinderen in aanraking komen met schadelijke content, dat hun persoonlijke gegevens worden verzameld en dat zij worden geprofileerd. Voor de ontwikkeling van deze systemen is het kabinet in gesprek met verschillende partijen. Tegen het einde van het jaar worden de mogelijkheden hieromtrent inzichtelijk.

Ook wordt ingezet op de aanpak van verleidingstechnieken en dark patterns. Daartoe wil het demissionair kabinet aanbieders, in aanvulling op de AVG, DSA en AVMDS, onder andere middels consumentenwetgeving vergaand reguleren.

Er is aandacht voor Online privacy en economische exploitatie (dan gaat het met name om het beschermen van jonge influencers) en Aanpak Online reclame, waarbij wordt ingezet op de versterking van het toezicht op dit punt.

• Ondersteunen van ouders/opvoeders en scholen

Het is belangrijk dat zowel kinderen als ouders beschikken over kennis van de digitale wereld, zodat zij beter bestand zijn tegen mogelijke risico’s. Er wordt op dit moment gewerkt aan een meerjarige publiekscommunicatie-campagne.

Er is een afspraak gemaakt met besturen, scholen, docenten, ouders en leerlingen dat mobiele telefoons niet zijn toegestaan in de klas, tenzij ze educatief worden gebruikt in de les. Deze afspraak geldt voor het voortgezet onderwijs en wordt per 1 januari 2024 toegepast.

• Versterken van toezicht

Het demissionair kabinet gaat verkennen of het mogelijk is een kinderautoriteit persoonsgegevens of een specifieke afdeling binnen de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) op te richten.

• Verbinding van meldpunten aan een landelijk expertisecentrum

Het demissionair kabinet heeft het voornemen een expertisecentrum digitalisering en gezondheid op te richten, waarin kennis en expertise worden gebundeld.

Samen met jongeren

In de kamerbrief geeft de staatssecretaris van het ministerie van BZK aan dat het de bedoeling is om de uitwerking van de nieuwe maatregelen samen met jongeren op te pakken:

“Wij richten momenteel met Unicef Nederland een jongerenpanel op, waarin we vier keer per jaar met jongeren de kansen en risico’s van de digitale wereld bespreken. De sessies krijgen thematisch vorm en gaan bijvoorbeeld in op schadelijke content of online reclame, maar ook op hoe een kind in de digitale wereld creatief kan zijn of hoe de digitale wereld het leervermogen van een kind kan versterken. De eerste sessie vindt plaats in september en de uitkomsten van deze sessies zijn input voor beleid.

Meer informatie:

• Kabinet presenteert nieuwe maatregelen ter bescherming van online kinderenrechten
• Kamerbrief over kinderrechten en digitalisering
• Er is een specifiek meldpunt voor het geval een minderjarige iets vervelends op het internet meemaakt: www.meldknop.nl