Op woensdag 15 december 2021 hebben de vier onderhandelende partijen (VVD, D66, CDA en ChristenUnie) het nieuwe regeerakkoord gepresenteerd aan de Tweede Kamer. Dit akkoord vormt de basis voor het beleid van het komende kabinet. Wat betekent het regeerakkoord voor kinderen en hun rechten? Wij hebben een overzicht gemaakt voor iedereen die met en voor kinderen en kinderrechten werkt.

Non-discriminatie

In het regeerakkoord staat de ambitie voor een samenleving vrij van discriminatie en racisme. In Nederland krijgen namelijk nog te veel mensen te maken met discriminatie en racisme. Ook kinderen. Hoe gaat het kabinet dit oplossen?

In het akkoord wordt aandacht besteed aan gelijke kansen, onder andere in het onderwijs. Daarnaast zal het kabinet de positie van actoren zoals de Nationaal Coördinator tegen Racisme en Discriminatie en het College voor de Rechten van de mens versterken. Met hen zal het kabinet een meerjarig plan ter bestrijding van alle vormen van discriminatie, haat-zaaien en racisme opstellen.

De coalitiepartijen zijn tegen institutioneel racisme en etnisch profileren. Hier ligt een voorbeeldfunctie voor overheids- en uitvoeringsorganisaties. Bovendien zal het komende kabinet werken aan de veiligheid en emancipatie van de LHBTQI+ gemeenschap. Daarnaast ondersteunt het kabinet het opnemen van een verbod op discriminatie op grond van een handicap in artikel 1 van de Grondwet.

Kind- en jongerenparticipatie

Eén van de vier leidende beginselen van het VN Kinderrechtenverdrag is het recht op participatie dat kinderen hebben. Het is belangrijk dat er geluisterd wordt naar kinderen en jongeren over zaken die hen aangaan. Hoe wordt kinder- en jongerenparticipatie meegenomen in het regeerakkoord?

De participatie van kinderen en jongeren komt niet terug in het coalitieakkoord. Toch zijn er een paar noemenswaardige punten. De partijen willen de invloed van burgers op het beleid vergroten. Het kabinet zal bijvoorbeeld op lokaal niveau burgerparticipatie en burgerinitiatieven steunen. Daarnaast zal er op het gebied van klimaat mogelijk een generatietoets worden ingevoerd.

Geweld tegen kinderen

In Nederland krijgen nog te veel kinderen te maken met geweld. Volgens het VN-Kinderrechtenverdrag mogen kinderen niet slachtoffer worden van geweld of misbruik (art. 19). Als kinderen wel slachtoffer worden, moeten ze goede hulp krijgen (art. 39). Hoe worden deze artikelen geborgd in het coalitieakkoord?

Geweld tegen kinderen, zoals kindermishandeling en huiselijk geweld, raakt op meerdere vlakken aan de jeugdzorg. Slachtoffers van geweld krijgen namelijk vaak te maken met een vorm van jeugdzorg. In het regeerakkoord spreken de coalitiepartijen de verwachting uit om vanaf 2025 structureel een half miljard euro te besparen. De coalitie wil deze besparingen compenseren met extra beleidsmaatregelen. Het is onduidelijk of deze beleidsmaatregelen geweldsslachtoffers gaan helpen.

Op het gebied van Justitie en Veiligheid wil het kabinet meer aandacht besteden aan het slachtoffer. Het Wetboek van Strafvordering wordt gemoderniseerd, onder andere om de positie van het slachtoffer te borgen.

Jeugdhulp

In totaal ontvingen in 2020 meer dan 430 duizend kinderen jeugdzorg omvat jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering. De jeugdzorg heeft te kampen met veel problemen, zoals lange wachttijden en financiële en personele tekorten. Om deze problemen op te lossen en al deze kinderen goed te helpen, is er verandering nodig. Wat zijn de formerende partijen van plan?

De coalitiepartijen willen duidelijk afbakenen wat onder jeugdzorg wordt verstaan. Gemeenten worden gesteund om deze zorg te leveren. Daarnaast wordt de gespecialiseerde jeugdzorg (waaronder jeugd-GGZ) centraler ingekocht. Het zal bovenregionaal worden ingekocht, in plaats van per gemeente. Bovendien moet de jeugdbeschermingsketen worden verbeterd, waarbij de rechtsbescherming van het kind en het gezin centraal komt staan.

Gemeenten krijgen meer geld voor het uitvoeren van jeugdzorg. In 2022 gaat dit om 1,3 miljard euro extra. Echter, door ‘extra beleidsmaatregelen in de jeugdzorg’ wil het kabinet vanaf 2025 structureel 0,5 miljard euro besparen, daarom loopt het extra geld voor jeugdzorg de komende jaren snel af. Welke maatregelen het kabinet wil nemen, is nog onduidelijk. Het normeren van de behandelduur en het introduceren van een eigen bijdrage in de jeugdzorg worden allebei genoemd als mogelijke maatregelen.

Het kabinet wil de jeugdzorg grondig verbeteren, omdat er veel misgaat en de kosten hoog zijn. De besparingen op de jeugdzorg zijn al opgenomen in het coalitieakkoord, maar de plannen voor verbetering worden onvolledig uitgewerkt. Momenteel wordt door middel van een hervormingsagenda gewerkt aan het verbeteren van de jeugdzorg. De coalitie loopt vooruit op deze plannen door al besparingen in te boeken. Daarbij is onduidelijk hoe de coalitie ervoor gaat zorgen dat niet de meest kwetsbare kinderen en gezinnen de dupe worden van de besparingen.

Mentaal welzijn

Ruim één op de vijf jongeren heeft voor hun twintigste verjaardag ernstige psychische klachten. De problematiek rondom mentaal welzijn is sinds de coronacrisis alleen maar verergerd. Zo heeft de coronacrisis tot meer school- of studiestress geleid. Wat zijn de plannen om het mentaal welzijn van kinderen en jongeren te verbeteren?

Het nieuwe kabinet zal het Preventieakkoord uitbreiden met mentale weerbaarheid. Voor suïcidepreventie wordt structureel 2 miljoen euro gereserveerd. Dit is aanvullend op de standaard instellingssubsidie van 5,7 miljoen euro per jaar.

Daarnaast wil de nieuwe coalitie ervoor zorgen dat de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) zich meer kan richten op complexe problematiek, daarnaast moet de instroom worden beperkt. Er wordt verwacht dat alle professionals in de GGZ tijdens de avonden, nachten en weekenden bereikbaarheidsdiensten draaien.

Met betrekking tot de plannen in het Nederlandse buitenlandbeleid, wil het kabinet
binnen de gelden voor noodhulp budget beschikbaar maken voor het aanbieden van psychosociale zorg.

Armoede onder kinderen

Volgens de meeste recente cijfers leven 221.000 kinderen in Nederland in armoede, waarvan ruim 95 duizend kinderen in langdurige armoede, vier jaar aaneen of langer. Hoe gaat het nieuwe kabinet hier verandering in aanbrengen?

Het nieuwe kabinet heeft veel werk te doen. De coalitie wil het aantal kinderen dat in armoede opgroeit de komende vier jaar halveren. Daarbij hanteren de partijen een eenduidige, realistische, relatieve definitie van armoede. Het sociaal minimum wordt elke vier jaar herijkt om te kijken of dit nog toereikend is om van te leven en goed mee te kunnen doen in de samenleving. Ten slotte komt er een minister voor Armoedebeleid.

In het kader van armoedebestrijding wordt er in kwetsbare wijken onder meer geïnvesteerd in een ‘rijke schooldag’ (zie verder onder onderwijs). Het kabinet zet verder de eerste stappen om de toeslagen af te schaffen en er komt extra inzet op financiële educatie.

Onderwijs

Onderwijs is een belangrijk recht en deel van het leven van kinderen en jongeren. De formerende partijen hebben veel aandacht aan dit onderwerp besteed in het coalitieakkoord. Wat willen zij precies?

De coalitiepartijen willen voornamelijk focussen op het versterken van de onderwijskwaliteit en kansengelijkheid.

Er wordt een ‘masterplan’ opgezet, zodat ieder kind goed leert lezen, schrijven en rekenen. De coalitie streeft naar zichtbare verbeteringen, vooral in de basisvaardigheden. Het curriculum wordt herzien. Burgerschap wordt een integraal onderdeel van het onderwijs en wordt gegeven door daartoe bevoegde docenten.

Investeringen in het onderwijs gaan zoveel mogelijk rechtstreeks naar de klas. De zeggenschap van leraren en de betrokkenheid en inspraak van ouders en leerlingen wordt versterkt. Daarnaast wordt het gespecialiseerd voortgezet onderwijs zo snel mogelijk ondergebracht bij het voortgezet onderwijs. In totaal zal er structureel 1 miljard euro per jaar worden geïnvesteerd in het versterken van de onderwijskwaliteit.

Naast onderwijskwaliteit zal het kabinet focussen op kansengelijkheid. Dit begint bij de kinderopvang. De vergoeding van de kinderopvoeding wordt verhoogd tot 95% voor werkende ouders. Voor niet-werkende ouders geldt dit echter niet. Hoe de coalitie ervoor gaat zorgen dat kinderen van niet werkende ouders een sterke start krijgen is onduidelijk. Daarnaast krijgen de laagste inkomens nu al 96% vergoed, voor hen zou dit dus een terugval betekenen.

Daarnaast komt er een nadruk te liggen op het voorkomen van leerachterstanden. In het kader van armoedebestrijding in kwetsbare wijken wordt er onder meer geïnvesteerd in een ‘rijke schooldag’, scholen krijgen hier zelf de ruimte om te bepalen wat zij nodig achten om kansenongelijkheid te verkleinen. Hoe de ‘rijke schooldag’ zich verhoudt tot de brede school is in het akkoord niet beschreven.

Bovendien zal de overgang van basis- naar voortgezet onderwijs verbeterd worden, bijvoorbeeld met brede en verlengde brugklassen. Er komt ook ruimte voor een maatwerkdiploma. Daarnaast zal de maatschappelijke diensttijd voortgezet en uitgebouwd worden.

De coalitiepartijen streven naar inclusief onderwijs, waarbij kinderen met en zonder een beperking of ziekte samen naar school gaan. Het kabinet gaat verder met de verbeteraanpak van passend onderwijs. Bovendien zal het aantal onnodige thuiszitters teruggebracht worden naar 0, door elk kind een vorm van onderwijs te geven door het vormgeven van een Digitale School.
Het nieuwe kabinet zal structureel 1 miljard euro per jaar investeren voor het vergroten van de kansengelijkheid.

Kinderen en migratie

Op het gebied van migratie is er nog veel ruimte voor verbetering van de rechten van kinderen. Zo staat het belang van het kind vaak niet voorop en is de asiel- en terugkeerprocedure niet kindvriendelijk. Wat gaat het kabinet doen voor asielzoeker-, vluchtelingen- en migrantenkinderen?

Aan de Europese buitengrenzen willen de coalitiepartijen het grensbeheer en de grensbewaking strenger maken.

Het kabinet wil de structurele problemen in de opvang- en asielprocedure oplossen en investeert in het stabiliseren daarvan. Daarnaast zal het kabinet op korte termijn bekijken hoe het belang van het kind in de asielprocedure beter kan worden meegewogen.

Ten slotte zal het onderwijs in gezinslocaties in AZC’s anders worden ingericht. Kinderen in de gezinslocaties zullen onderwijs krijgen in de taal van het land van herkomst. Er komt geen nieuwe regeling voor gewortelde kinderen / kinderen die langdurig in Nederland verblijven. Er staat niets over kleinschalige opvang en investeringen in activiteiten ter bevordering van het psychosociaal welzijn van kinderen.

Mensenhandel en (seksuele) uitbuiting

Verschillende groepen kinderen zijn slachtoffer van mensenhandel, maar blijven veelal onzichtbaar voor hulpinstanties en politie. Dat betreft kinderen die naar Nederland vluchtten of migreerden, maar ook kinderen die hier zijn geboren worden slachtoffer van vormen van mensenhandel zoals seksuele uitbuiting of criminele uitbuiting. Wat gaat het kabinet doen om hen te helpen en te beschermen?

Het kabinet zal prioriteit blijven geven aan de aanpak van mensenhandel. Het actieplan Samen tegen Mensenhandel wordt voortgezet. Het kabinet zal uitbuiting tegengaan en toegankelijkheid van hulpverlening vergroten. Daarnaast zal het wetsartikel over mensenhandel in het Wetboek van Strafrecht worden aangepast om de vervolging van daders te kunnen verbeteren. Bovendien zal online criminaliteit, zoals seksuele uitbuiting, worden aangepakt.

Jeugdstrafrecht

In het jeugdstrafrecht is een kindgerichte procedure nog onvoldoende gegarandeerd. Daarnaast worden kinderen niet altijd in een andere faciliteit gedetineerd dan volwassenen. Hoe gaat het komende kabinet deze en andere problemen oplossen?

Het nieuwe kabinet is voornemens de gehele justitiële keten en de toegang tot het recht versterken. Daarnaast wordt er meer ingezet op maatschappelijk effectieve rechtspraak en herstelrecht.
Bovendien wordt er in het coalitieakkoord aandacht besteed aan preventie. Er zullen meer (jeugd)wijkagenten ingezet worden en er zal een domein overstijgende wijkaanpak komen ter preventie.

Staatssecretaris Jeugd en Preventie

Na het debat over het regeerakkoord op donderdag 16 december is Mark Rutte aangesteld als formateur. Hij gaat nu de ministersploeg samenstellen. Het kabinet zal bestaan uit 29 bewindspersonen.

Bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zal er naast twee ministers ook een staatssecretaris Jeugd en Preventie aanschuiven. Het is nog onbekend welke portefeuilles onder deze bewindspersoon zullen vallen.

Het Kinderrechtencollectief

Het Kinderrechtencollectief al de implementatie nauwgezet volgen en daarbij aandacht vragen voor de rechten van kinderen waar nodig. Het Kinderrechtencollectief kijkt ook uit naar het samenwerken met diverse ministeries om kinderrechten beter te verankeren.